اگر پمپ آب ساختمان شما در تهران کار نمیکند یا درست فشار نمیدهد، این راهنما از علائم شروع میکند، قطعهها و مسیرها را معرفی میکند، تستهای سریع میدهد و تا اقدامهای حرفهای پیش میرود. در نظر بگیرید که تهران بهدلیل نوسان فشار شبکه، اختلاف تراز ارتفاعی و قدمت لولهها شرایط ویژهای دارد؛ پس عیبیابی باید نظاممند و متناسب با این واقعیتها انجام شود.
پیش از هر چیز: چک ایمنی ۶۰ ثانیهای
- برق را ایمن کنید: کلید ایمنی موتور (MCCB/MCB)، فیوز و نشتی جریان (RCD) را کنترل کنید.
- از خشککار کردن پمپ جلوگیری کنید: مطمئن شوید آب در مخزن/شبکه وجود دارد.
- شیرها را بررسی کنید: شیر ساکشن، دیسچارج، بایپس و شیرهای واحدها در وضعیت درست باشند.
- بوی سوختگی یا صدای غیرعادی؟: فوراً دستگاه را خاموش و بررسی مکانیکی را در اولویت قرار دهید.
فهرست علائم (مثل چراغهای داشبورد)
- اصلاً روشن نمیشود → برق، فیوز، کلید اتومات/ست کنترل، خازن، اینورتر
- روشن میشود ولی آب نمیدهد → هواگیری، ساکشن، صافی، مکش هوا، پروانه
- روشن میشود اما فشار کم است → هد ناکافی، زونبندی، قطر لوله، رسوب
- قطعووصل مکرر (Cycling) → تنظیمات پرشرسوئیچ/ستکنترل، منبع دیافراگمی
- صدای تقتق/نویز → کاویتاسیون، یاتاقان، لرزش، هوا در مدار
- لرزش شدید/ضربه قوچ → نبودن لرزهگیر/منبع ضربهگیر، بستهشدن ناگهانی شیرها
- خطای اینورتر/بوسترپمپ → سنسور فشار، تنظیمات PID، حفاظتهای الکتریکی
نقشهٔ راه عیبیابی (از ساده به پیچیده)
- تأمین آب: وجود آب در مخزن/شبکه، کارکرد فلوتر، نبودن خلأ.
- برق و کنترل: فیوز، کلید ایمنی، کنتاکتور، ست کنترل/پرشرسوئیچ، سنسور فشار.
- مکش و هواگیری: پرایم پمپ، ساکشن کوتاه و سالم، نبودن نشتی هوا، صافی تمیز.
- هیدرولیک خروجی: شیر یکطرفه، بایپس، کلکتور، قطر لوله، زونبندی.
- مکانیک پمپ: پروانه گیر کرده، یاتاقان/سیل مکانیکی، لرزهگیرها.
- ظرفیت و طراحی: هد/دبی کافی؟ اگر نه، ارتقا طبق راهنمای خرید پمپ آب.
بخش A — مشکلات برقی و کنترلی
در بخش A سراغ ایرادهای برقی و کنترلی میرویم؛ همانجا که یک فیوز سوخته، اتصال شل، یا تنظیم نادرست ستکنترل/پرشرسوئیچ میتواند کل سیستم را از کار بیندازد. با چند تست سریع از چک ولتاژ و وضعیت کنتاکتور تا خواندن چراغهای اینورتر و کالیبراسیون سنسور فشار میتوان مرز بین ایراد الکتریکی و هیدرولیکی را تشخیص داد و زمان عیبیابی را نصف کرد.
۱) پمپ اصلاً روشن نمیشود.
- علتهای محتمل: قطع برق، فیوز سوخته، شستی استوپ فعال، خرابی کنتاکتور/بیمتال، سوختن خازن، خرابی ست کنترل یا پرشرسوئیچ, خرابی اینورتر.
- آزمون سریع: ولتاژ در ترمینال موتور را با مولتیمتر بررسی کنید؛ صدای جذب کنتاکتور را گوش دهید؛ چراغهای ست کنترل/اینورتر را ببینید.
- راهحل فوری: فیوز مناسب را جایگزین کنید، اتصالات شل را سفت کنید، خازن معیوب را تعویض کنید، شستی ریست بیمتال/اینورتر را بزنید.
- اقدام تخصصی: بررسی جریان راهاندازی، سلامت سیمپیچ، تست عایقی (Megger)، بازبینی تابلو.
۲) روشن میشود اما بیفشار/کمفشار کار میکند.
- علتهای برقی: جهت چرخش اشتباه در سهفاز، دور ناکافی در اینورتر، خطای سنسور فشار.
- آزمون سریع: فشار روی گیج را بخوانید، مقدار Setpoint اینورتر/پرشرسوئیچ را چک کنید.
- راهحل: تصحیح چرخش (تعویض جای دو فاز)، تنظیم Setpoint و منحنی PID، کالیبراسیون سنسور.
۳) قطعووصل مکرر (Cycling)
- علت: حجم ناکافی منبع دیافراگمی، تنظیم اشتباه Cut-in/Cut-out، نشتی در شبکه.
- راهحل: پریشارج منبع را ۰.۲–۰.۳ بار کمتر از فشار وصل تنظیم کنید؛ بازهٔ فشار را منطقی کنید؛ نشتیها را برطرف کنید.
۴) خطاهای رایج اینورتر/بوسترپمپ
OV/UV/OC/OL/EF (ولتاژ بالا/پایین، جریان/بار اضافه، خطای زمین): ابتدا کابلها، فیوزها، ترمز دینامیکی (اگر هست) و سنسور فشار را کنترل و سپس منحنی PID و Rampها را بازتنظیم کنید.
بخش B — مشکلات هیدرولیکی و هواگیری
در بخش B به ایرادهای هیدرولیکی و هواگیری میپردازیم؛ جایی که مکش ناقص، نشتی هوا، صافی مسدود یا چیدمان نادرست ساکشن میتواند باعث بیآبی، افت فشار و حتی کاویتاسیون شود. با چند آزمون ساده هواگیری کامل، بررسی سطح مخزن و آببندی اتصالات، تمیزکردن صافی و خواندن فشار روی گیج میتوان سریع منشاء مشکل را پیدا و جریان پایدار را برگرداند.
۱) پمپ کار میکند اما آب نمیدهد.
- علت: هوا در پمپ/مسیر، ساکشن بلند/باریک، نشتی هوا از اتصالات، صافی مسدود، فلوتر مخزن بسته، پروانه گیر کرده.
- آزمون سریع: پیچ هواگیری را باز کنید تا هوا خارج شود؛ سطح آب مخزن را چک کنید؛ صافی Y-strainer را بیرون بیاورید و تمیز کنید.
- راهحل: ساکشن را کوتاه و یک سایز بزرگتر از دیسچارج انتخاب کنید، اتصالات ساکشن را نوار تفلون/خمیر مناسب بزنید، صافی را تمیز کنید، پرایم کامل انجام دهید.
۲) فشار در طبقات بالا کم است.
- علت: هد ناکافی نسبت به ارتفاع و تلفات، عدم زونبندی، قطر لوله نامناسب، شیر یکطرفه گیر کرده.
- راهحل: بازبینی هد پمپ و اگر لازم است ارتقا طبق راهنمای خرید پمپ آب؛ اجرای زونبندی بالا/پایین؛ تعویض شیر یکطرفه؛ بررسی کلکتور خروجی.
۳) کاویتاسیون (صدای تقتق، لرزش، افت دبی)
- علت: فشار مکش کم، ساکشن باریک/طولانی، صافی کثیف، موانع ورودی.
- راهحل: ساکشن را بزرگتر و کوتاهتر کنید، صافی را تمیز، سطح آب مخزن را بالا نگه دارید، زانوهای اضافی را حذف کنید.
۴) ضربه قوچ و لرزش
- علت: بستهشدن ناگهانی شیرها، نبود منبع ضربهگیر/لرزهگیر، مسیر بدون انعطاف.
- راهحل: نصب منبع دیافراگمی نزدیک مصرفکنندههای بزرگ، لرزهگیر لاستیکی/استنلس در قبل و بعد پمپ، استفاده از شیرهای آرامبند.
بخش C — مشکلات مکانیکی
در بخش C به مشکلات مکانیکی میپردازیم.
۱) گیرکردن پروانه یا شافت
- علت: رسوب، جسم خارجی، خوردگی سیل مکانیکی.
- راهحل: بازکردن پوسته، تمیزکاری پروانه، تعویض سیل مکانیکی، همراستاسازی مجدد.
۲) یاتاقان معیوب/صدای غیرعادی
- نشانه: زوزه یا ساییدگی، دمای موتور بالاتر از حد معمول.
- راهحل: تعویض بلبرینگ، چک هممحوری کوپلینگ، کنترل ولتاژ/جریان.
بخش D — طراحی و نصب نادرست
- انتخاب نادرست ظرفیت: هد کمتر از نیاز طبقه آخر → ارتقای مدل یا افزودن طبقهٔ تقویتکننده.
- قطر لوله نامناسب: ساکشن باید یک سایز بزرگتر از دیسچارج باشد.
- نبود بایپس: سرویسپذیری پایین و ریسک قطعی آب؛ بایپس دستی اضافه کنید.
- عدم نصب گیج/منبع: عیبیابی دشوار و قطعووصل مکرر؛ گیج فشار و منبع دیافراگمی ضروریاند.
بخش E — عوامل محیطی و ویژگیهای تهران
- نوسان فشار شهری: ساعات اوج مصرف (صبح/شب) افت فشار دارد؛ تنظیم Cut-in/Cut-out را با حداقل فشار در نظر بگیرید.
- رسوب و فرسودگی: در بافتهای قدیمی، صافی را زودبهزود تمیز کنید و برای تعویض تدریجی لولهها برنامه بگذارید.
- اختلاف تراز: شمال شهر به هد بیشتری نیاز دارد؛ محاسبه را دقیق انجام دهید.
جدول تشخیص سریع — از علامت تا راهحل
| علامت | علت محتمل | آزمون سریع | راهحل فوری | اقدام تخصصی |
|---|---|---|---|---|
| پمپ روشن نمیشود | فیوز/کنتاکتور/خازن | چک ولتاژ ترمینال | تعویض فیوز/خازن | تست سیمپیچ/بیمتال |
| روشن است اما آب نمیدهد | هوا، صافی مسدود، ساکشن نشتی | بازکردن پیچ هواگیری | پرایم، تمیزکردن صافی | بازبینی اتصالات ساکشن |
| فشار کم | هد ناکافی/زونبندی | خواندن گیج | افزایش Setpoint | ارتقا طبق خرید پمپ آب |
| قطعووصل مکرر | منبع کوچک/باد کم | اندازهگیری پریشارج | تنظیم باد | افزایش حجم منبع |
| صدای تقتق/لرزش | کاویتاسیون | چک سطح مخزن | کوتاهکردن ساکشن | بازطراحی مسیر |
| ضربه قوچ | شیرهای تندبند/نبود ضربهگیر | بررسی زمان بستهشدن | منبع دیافراگمی نزدیک مصرف | تعویض شیرها به آرامبند |
چکلیست هواگیری و راهاندازی (۵ گام)
- پر بودن مخزن/شبکه را تأیید کنید.
- ساکشن را پر آب کنید و پیچ هواگیری را تا خروج کامل هوا باز نگه دارید.
- صافی ورودی را تمیز و در جای خود محکم کنید.
- پریشارج منبع دیافراگمی را تنظیم کنید (۰.۲–۰.۳ بار کمتر از فشار وصل).
- Setpoint پرشرسوئیچ/اینورتر را با تلفات ارتفاعی و ساعات اوج مصرف تهران تنظیم کنید.
زمانی که باید سراغ متخصص بروید!
- بوی سوختگی، آمپر کشی غیرعادی یا داغی شدید موتور
- نشتی از سیل مکانیکی یا لرزش خارج از کنترل
- خطاهای مکرر اینورتر علیرغم تنظیمات درست
- نیاز به بازطراحی ظرفیت/زونبندی
جمعبندی
در تهران، علت کار نکردن پمپ آب اغلب از چند عامل همزمان میآید: کمیِ فشار شبکه، ایرادهای سادهٔ برق/کنترل، هواگیری ناقص، و طراحی نامتناسب با ارتفاع ساختمان. برای عیبیابی و تعمیر پمپ آب، با پیروی از نقشهٔ راه و چکلیستها، اغلب میتوان مشکل را سریع تشخیص و رفع کرد؛ و اگر نیاز به ارتقا بود، با تکیه بر محاسبهٔ هد/دبی و منابع تکمیلی، تصمیمی دقیقتر گرفت.
