TDH چیست و چرا همهچیز از آن شروع میشود؟
TDH مخفف Total Dynamic Head است؛ یعنی هد کل پویای موردنیاز سیستم شما تا دبی هدف را با فشار مطلوب در خروجی تأمین کند. TDH سه جزء دارد: هد استاتیک، افت اصطکاک و فشار مصرف نهایی. اگر هرکدام را دستکم بگیرید، نقطهٔ کاری از محدودهٔ بهینه پمپ دور میشود، پمپ یا صدای زیاد میدهد، یا فشار کافی نمیسازد، یا موتور داغ میکند. محاسبهٔ درست TDH مثل تنظیم دقیق مقصد در مسیریاب است؛ اگر مقصد اشتباه باشد، بهترین خودرو هم شما را به جایی که میخواهید نمیرساند.
فرمول سریع TDH؛ نسخهٔ ۵ دقیقهای
برای اغلب پروژههای خانگی/اداری، فرمول زیر با دقت خوبی شما را به پمپ مناسب نزدیک میکند:
TDH ≈ هد استاتیک + افت اصطکاک + فشار مصرف نهایی (به متر)
برای تبدیل فشار مصرف نهایی از واحد bar به متر هد، میتوانید از تبدیل تقریبی زیر استفاده کنید:
هر ۱ بار ≈ ۱۰ متر هد (برای آب در دمای محیط)
افت اصطکاک تابع طول، قطر، جنس لوله و تعداد اتصالات است. اگر زمان ندارید، بهصورت سرانگشتی میتوانید ۲۰ تا ۳۰ درصد هد استاتیک را بهعنوان افت اصطکاک در نظر بگیرید. در ساختمانهای قدیمی یا رایزرهای زنگزده، این درصد را بیشتر بگیرید.
گام ۱: هد استاتیک را دقیق بگیرید.
هد استاتیک اختلاف ارتفاع سطح منبع/ورودی تا بالاترین مصرفکننده یا نقطهٔ مرجع فشار است. اگر منبع در همکف است و دوش حمام در طبقهٔ پنجم، ارتفاع خالص را با متر یا نقشه بخوانید. اشتباه رایج این است که ارتفاع «تقریبی» نوشته شود و بعداً همان چند متر اختلاف شما را از نقطهٔ کار نزدیک BEP دور کند.
در ساختمانهایی که آب از شبکهٔ شهری مستقیم وارد پمپ میشود، اگر فشار ورودی شهر پایدار نیست، حداقلفشارِ بدبینانه را مبنا بگذارید تا در ساعات پیک غافلگیر نشوید.
گام ۲: افت اصطکاک را منطقی تخمین بزنید.
افت اصطکاک از طول مسیر، قطر داخلی، زبری لوله، اتصالات، شیرها و سرعت جریان میآید. دو راه دارید: بروید سراغ فرمولهای دارسی-ویسباخ یا هیزن-ویلیامز، یا در نسخهٔ سریع از ضریب سرانگشتی استفاده کنید. برای لولهکشیهای رایج خانگی/اداری، ۲۰–۳۰٪ هد استاتیک تقریباً محافظهکارانه است. اگر مسیر طولانی و پراتصال یا رایزر قدیمی دارید، ۳۰–۴۰٪ در نظر بگیرید.
- نکتهٔ کاربردی: هرگاه در انتخاب بین دو قطر لوله مردد هستید، به یاد داشته باشید افزایش قطر معمولاً افت را پایین میآورد و TDH را منطقیتر میکند؛ گرچه هزینهٔ لوله بالا میرود، اما قیمت تمامشدهٔ سیستم پمپاژ (پمپ کوچکتر/کممصرفتر) میتواند این افزایش را جبران کند.
گام ۳: فشار مصرف نهایی را به متر تبدیل کنید.
مصرفکنندهٔ انتهایی (مثلاً دوش طبقهٔ آخر یا تجهیزات خاص) معمولاً به حداقل فشاری نیاز دارد تا تجربهٔ کاربری مطلوب فراهم شود. اگر فشار مطلوب ۳ بار باشد، باید تقریباً ۳۰ متر هد به مجموع اضافه کنید. اگر ادوات خاصی دارید (کارواش، مهپاش، مبدل)، فشار توصیهشدهٔ سازنده را مبنا بگذارید و به متر تبدیل کنید.
دو مثال عددی که همهجا به کارتان میآید.
مثال ۱: آپارتمان ۵ طبقه — ارتفاع خالص ۱۸ متر، لولهکشی معمولی، فشار مطلوب ۳ بار. افت اصطکاک را ۲۵٪ هد استاتیک میگیریم. TDH ≈ ۱۸ + ۴٫۵ + ۳۰ = ۵۲٫۵ متر. حالا در منحنی پمپها دنبال مدلی میگردیم که در دبی هدف (مثلاً ۵ m³/h) در حدود ۵۳ متر هد بدهد و نزدیک BEP باشد.
مثال ۲: ساختمان ۱۰ واحد با مصرف متغیر — ارتفاع ۲۴ متر، مسیر پراتصال، فشار مطلوب ۳٫۵ بار. افت را ۳۰٪ میگیریم. TDH ≈ ۲۴ + ۷٫۲ + ۳۵ = ۶۶٫۲ متر. اینجا بوستر با VFD منطقی است تا در مصرفهای پایین، سرعت کاهش یابد و نوسان فشار کنترل شود.
TDH و نقطهٔ کاری؛ از عدد تا منحنی
وقتی TDH را تخمین زدید، کار تمام نشده است. باید این عدد را با منحنی پمپ آشتی بدهید. برای چند دبی محتمل (مثلاً ۳، ۴، ۵ m³/h) TDH را ثابت بگیرید و روی منحنی پمپ بهدنبال نقاطی بگردید که هد خروجی در همان حوالی است. نقطهای که به BEP نزدیکتر است، مصرف انرژی کمتر و نویز پایینتری خواهد داشت. اگر همهٔ نقاط دور از BEP افتادهاند، یا پمپ دیگری انتخاب کنید یا با Trim پروانه و کنترل دور منحنی را جابهجا کنید.
رابطهٔ TDH با NPSH؛ دو نیمهٔ یک تصمیم
TDH دربارهٔ «سمت خروجی» حرف میزند؛ NPSH دربارهٔ «سمت مکش». هر دو باید همزمان ایمن باشند. ممکن است پمپی پیدا کنید که TDH را عالی تأمین میکند، اما NPSHr آن در دبی هدف بالاست و در سایت شما NPSHa کافی نیست. نتیجه کاویتاسیون و خرابی زودهنگام است. بنابراین، بعد از انتخاب اولیه بر اساس TDH، حتماً NPSH را برای همان نقطهٔ کاری کنترل کنید.
پنج خطای کلاسیک در محاسبهٔ TDH (و اصلاح آنها)
- کمگرفتن ارتفاع استاتیک: چند متر خطا در ارتفاع، شما را از BEP دور میکند. راهحل: اندازهگیری دقیق و مستندسازی.
- نادیدهگرفتن افت در اتصالات: زانوییها، سهراهیها و شیرها هرکدام افت دارند. راهحل: درصد افت را کمی محافظهکارانه بگیرید.
- تثبیت نکردن فشار مصرف نهایی: برای واحد آخر، فشار شبکه داخلی و ادوات مصرفی را واقعی در نظر بگیرید. راهحل: استعلام فشار توصیهشدهٔ تجهیز.
- استفاده از فشار صبحگاهی برای کل روز: در ساعات پیک، فشار ورودی افت میکند. راهحل: اندازهگیری چندبازهای.
- واحدهای اشتباه: بار را به متر تبدیل نکردن یا جابهجایی m³/h با L/min. راهحل: تبدیلهای ساده را جلوی چشم داشته باشید.
جدول سناریو تا TDH و نوع پمپ
این جدول برای شروع سریع است؛ برای پیشفاکتور نهایی، منحنی سازنده و دادههای سایت را مبنا بگذارید.
| سناریو | هد استاتیک (m) | افت اصطکاک (m) | فشار مصرف (m) | TDH تقریبی (m) | پیشنهاد نوع پمپ |
|---|---|---|---|---|---|
| خانهٔ ویلایی ۲ واحد | 10–12 | 2–4 | 20–25 | 32–41 | سانتریفیوژ تکمرحله کمصدا |
| آپارتمان ۵ طبقه | 16–20 | 4–6 | 30 | 50–56 | چندمرحله یا بوستر تکپمپ |
| ساختمان ۱۰ واحد | 22–26 | 6–10 | 30–35 | 58–71 | بوستر دوپمپ با VFD |
| کاربری نیمهتجاری | 20–24 | 8–12 | 35–40 | 63–76 | چندمرحله راندمانبالا |
| آبیاری با دبی بالا | 6–10 | 3–6 | 10–20 | 19–36 | دبیبالا هدکم |
چکلیست میدانی TDH برای بازدیدهای سریع
- ارتفاع خالص تا بالاترین مصرفکننده را اندازه بگیرید و بنویسید.
- طول تقریبی مسیر، قطر و تعداد اتصالات اصلی را فهرست کنید.
- فشار مطلوب مصرف نهایی را از تجهیز یا تجربهٔ کاربری مشخص کنید و به متر تبدیل کنید.
- در سه بازهٔ زمانی فشار ورودی شهر را بررسی کنید.
- بر اساس شرایط لولهها، درصد افت اصطکاک را انتخاب کنید (۲۰–۴۰٪ هد استاتیک).
- TDH را برای یک یا دو دبی محتمل محاسبه کنید تا روی منحنی پمپ بتوانید نقطهٔ کاری را بخوانید.
- راندمان، توان محور و NPSH را در نقطهٔ منتخب بررسی کنید.
- اگر فاصله از BEP زیاد است، به Trim پروانه یا کنترل دور فکر کنید.
تبدیلها و میانبرهای مفید
هر ۱ بار تقریباً ۱۰ متر هد است. برای تبدیل سریع: ۲ بار ≈ ۲۰ متر، ۳ بار ≈ ۳۰ متر، ۳٫۵ بار ≈ ۳۵ متر. اگر آب گرم است یا ارتفاع از سطح دریا بالاست، این تبدیلها کمی خطا دارند؛ حاشیهٔ ایمنی بگذارید. بهعلاوه، هرچه قطر لوله بزرگتر باشد، افت کمتر و TDH منطقیتر میشود.
TDH و انتخاب بوستر اینورتردار
وقتی الگوی مصرف نوسانی است، انتخاب بوستر با VFD کمک میکند خروجی ساختمان در فشار ثابت بماند، اما این به معنی بینیازی از TDH نیست. برعکس، باید TDH را در نقطهٔ طراحی مشخص کنید تا سرعتهای هدف در کنترلر درست تنظیم شوند. اگر TDH را کمتر تخمین بزنید، سیستم برای رسیدن به فشار هدف، بیشازحد کار میکند و ممکن است در پیک، ناپایدار شود.
مطالعهٔ موردی کوتاه: دو انتخاب، دو نتیجه
دو ساختمان مشابه، هر دو ۶ واحد، اما در اولی مهندس TDH را ۴۸ متر تخمین زده و پمپ تکمرحلهٔ ارزانتر انتخاب کرده است. در ساعات پیک، فشار واحد آخر افت میکند و روشن/خاموشها زیاد است. در دومی، TDH بهدرستی ۵۸ متر محاسبه و پمپ چندمرحلهٔ نزدیک BEP انتخاب شده است. نتیجه: فشار پایدار، صدای کمتر، و قبض برق منطقیتر. تفاوت واقعی را همان ۱۰ متر «نادیدهگرفتهشده» رقم زده است.
نتیجهگیری
TDH عددی نیست که «حدس» زده شود؛ خلاصهٔ شرایط واقعی پروژه است. وقتی هد استاتیک را دقیق میگیرید، افت اصطکاک را محافظهکارانه تخمین میزنید و فشار مصرف نهایی را درست به متر هد تبدیل میکنید، نقطهٔ کاری شما روی منحنی پمپ نزدیک به BEP مینشیند. از اینجا به بعد، انتخاب مدل، بررسی توان محور، کنترل NPSH و تنظیمات اینورتر، همگی تصمیمهایی ساده و روشن خواهند بود. رویکرد حرفهای این است: اول TDH، بعد منحنی پمپ، سپس جزئیات. این ترتیب شما را از خریدهای اشتباه، نوسان فشار، سروصدای آزاردهنده و هزینههای ناشی از تعمیر پمپ آب دور میکند.
